In deze nieuwsbrief: een themanummer over wapenbezit door jongeren en enkele geweldszaken rond de drillrap-scene, waar in de samenvattingen extra aandacht wordt besteed aan de overwegingen van de rechtbanken. De Rechtbank Den Haag heeft op 4 juni 2021 twee verdachten van 20 en 21 jaar tot tien jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens doodslag op een jongeman na het opnemen van een shoot voor een drillrap-video en benadrukt daarbij: “In de drillrapscene wordt over het gebruik van messen en de dood gerapt. Ook dragen steeds meer jongens - zowel binnen als buiten deze scene - messen. Deze ontwikkeling vormt een groot maatschappelijk probleem en zorgt voor veel angst en onrust.” De Rechtbank Amsterdam veroordeelt op 1 november 2021 een vijftienjarige jongen wegens poging tot doodslag en openlijk geweld; een zaak waarvoor de aanleiding in de drillrap-scene ligt. De rechtbank merkt op zich ernstige zorgen te maken “over deze wereld, waarin geweld over en weer wordt uitgelokt en messenbezit onder jongeren gemeengoed lijkt te zijn geworden.” De Rechtbank Den Haag veroordeelt twee verdachten, geboren in 2000, tot elf jaar gevangenisstraf voor het medeplegen van doodslag bij de Scheveningse pier in augustus 2020; gepleegd na een langdurig conflict in de drillrap-scene: “Veelvuldig verschijnen er berichten in de media over het toenemende bezit onder jongeren van machetes en messen, die ook steeds vaker worden gebruikt. Deze ontwikkeling vormt een groot maatschappelijk probleem en zorgt voor veel angst en onrust in de samenleving als geheel. Ook in deze zaak is gebleken dat met een verbazingwekkend gemak messen zijn gebruikt om een onenigheid te beslechten, waardoor het slachtoffer het leven heeft moeten laten. Dit alles is zeer zorgwekkend en moet een halt worden toegeroepen.” In een zaak waarin twee verdachten terechtstaan voor opruiing vanwege het maken en posten van video’s oordeelt de Amsterdamse rechtbank op 11 november 2021 : “het oproepen tot en verheerlijken van geweld door het bedreigen van rivaliserende groepen en het tonen van wapens alsof dat normaal is, zoals dat in drillrap wordt gedaan, is naar het oordeel van de rechtbank onacceptabel en zorgwekkend.” De verdachten krijgen honderd uur taakstraf opgelegd.

Wapenbezit onder jongeren en drillrapgerelateerd geweld

• Tijdens actie tegen messen op straat 3300 wapens ingeleverd

Tussen 11 en 17 oktober 2021 konden mensen anoniem en zonder straf hun steek-, slag- en stootwapens inleveren in 218 gemeenten. De actie was voornamelijk gericht op jongeren. In een deel van de gemeenten kon ook een afspraak worden gemaakt om vuurwapens, munitie en explosieven in te leveren. Bij de in totaal 3300 ingeleverde wapens ging het om ruim 2000 messen, 200 andere steekwapens, bijna 500 vuurwapens en 600 overige wapens. Daarnaast zijn grote hoeveelheden munitie ingeleverd, zo blijkt uit de voorlopige telling. Behalve het verminderen van het wapenbezit in de samenleving, was het doel van de inleveractie ook om duidelijk te maken aan jongeren dat een wapen dragen niet normaal en erg gevaarlijk is. Het ministerie van Justitie en Veiligheid startte daarvoor op 13 september 2021 de campagne Drop je knife en doe wat met je life. (Bron: Rijksoverheid)

• Drop je knife en doe wat met je life

De campagne Drop je knife en doe wat met je life wil wapenbezit ontmoedigen door jongeren op te roepen hun messen in te leveren (anoniem en straffeloos). De campagne is een gezamenlijk initiatief van minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid en minister Dekker voor Rechtsbescherming. Ze maakt onderdeel uit van het actieplan Wapens en Jongeren dat wordt uitgevoerd met minister Slob voor Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media, negentien gemeenten met een urgente wapenproblematiek, de politie, het OM, Halt, de William Schrikker Stichting Jeugdreclassering en Jeugdbescherming, de Raad voor de Kinderbescherming, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid. Het actieplan is in november 2020 vastgesteld. Sindsdien werken de betrokken partijen nauwer samen om jongeren en hun ouders bewust te maken van de risico’s van wapenbezit en –gebruik. Zij pakken het bezit van (steek)wapens aan met bijvoorbeeld preventief fouilleren, wapen- en kluisjescontroles op scholen en voorlichtingslessen op scholen. Ook komt er een wetsvoorstel om de verkoop van legale messen aan minderjarigen te verbieden. Het ministerie van JenV en grote winkelketens overleggen hoe winkeliers in de tussentijd al kunnen tegengaan dat legale messen aan minderjarigen worden verkocht. (Bron: Rijksoverheid)

• Messenbezit onder jongeren

Op 6 mei 2021  heeft het Kennisplatform Integratie & Samenleving het onderzoeksrapport ‘Messenbezit onder jongeren. Een verkenning naar ondersteuningsbehoeften bij migrantenouders en kansrijke aanpakken’ gepubliceerd.  De onderzoekers zijn in gesprek gegaan met formele en informele professionals en ondersteuners en met ouders die met messenbezit te maken hebben. Zij hebben zich daarbij voornamelijk gericht op de  problematiek bij jongeren met een migratieachtergrond, omdat de signalen van ouders, professionals en informele ondersteuners uit deze gemeenschappen kwamen. De onderzoekers concluderen onder meer dat bij het tegengaan van de problematiek maatwerk en flexibiliteit van belang is. Er kan dan per jongere worden bekeken welke aanpak het beste werkt. Hierbij moet de context waarin de jongere opgroeit, inclusief de school, meegenomen worden. In het rapport komen onder andere de volgende vragen aan de orde: Wat is de omvang en wat zijn de oorzaken van de (vermeende) toename van het messenbezit? Welke ondersteuningsbehoeften hebben ouders en welke aanpak is nodig om de problematiek tegen te gaan? (Bron: KIS)

 

• Jonge geweldplegers zorgelijke trend

Begin 2021 bleek uit cijfers van het Openbaar Ministerie over 2020 dat, hoewel het totaal aantal jeugdige verdachten dat in aanraking komt met het OM al jaren afneemt  (in 2020 -12 procent), zich in 2020 een zorgelijke trend doorzette die in 2019 al zichtbaar werd. Het aantal minderjarigen dat verdacht wordt van een ernstig geweldsdelict is in een jaar tijd namelijk toegenomen met 17 procent van 1.633 verdachten in 2019 naar 1.904 in 2020. Deze minderjarigen worden verdacht van zware mishandeling, diefstal met geweld, afpersing of ernstige bedreiging, al dan niet in groepsverband. Ook het aantal jongvolwassen tot 21 jaar dat verdacht wordt van een ernstig geweldsdelict, nam toe, met 4 procent, van 1.894 naar 1.979. In totaal nam het aantal ernstige geweldsdelicten toe met 6 procent ten opzichte van 2019. Opvallend is de toename van het aantal verdachten voor (een poging tot) doodslag. Het aantal verdachten nam in 2020 toe met 21 procent tot iets meer dan 1.400 verdachten. In 2019 was ook al sprake van toename, toen steeg het aantal verdachten met 25 procent. De toename van verdachten van (een poging tot) doodslag is vooral bij minderjarigen en jongvolwassen verdachten zichtbaar. Het aantal minderjarige verdachten steeg met bijna 50 procent tot 199 verdachten, het aantal jongvolwassen verdachten (t/m 21 jaar) met 38 procent tot 226. In iets meer dan 90 procent bleef het bij een poging. Het meest opvallend is de toename in de regio Amsterdam. Het parket Amsterdam registreerde in 2020 2,5 keer meer verdachten van (poging tot) doodslag dan het jaar daarvoor. In 2019 waren het er 32, vorig jaar 83. Het aantal verdachten van (een poging tot) moord daalde met 5 procent tot 380 verdachten, maar ook in deze categorie steeg het aandeel jongeren. 25 Verdachten waren minderjarig, in 2019 waren dat er veertien. In 22 van de 25 zaken ging het om een poging moord. (zie ook het Jaarbericht OM 2020) (Bron: OM)

• Jeugdcriminaliteit daalt, maar niet alle vormen

Ook uit de Monitor Jeugdcriminaliteit, een rapport dat het WODC iedere twee à drie jaar in samenwerking met het CBS publiceert, is gebleken dat een aantal vormen van criminaliteit onder jongeren de laatste jaren een stabilisatie of toename liet zien, waaronder ernstig geweld gepleegd door minderjarigen. Dit terwijl de jeugdcriminaliteit onder minderjarigen en jongvolwassenen in de periode 2015 tot 2021 vergeleken met de vijftien jaren daarvoor juist is afgenomen. Zo was het aantal veroordeelde minderjarigen in 2019 vergeleken met 2015 met een derde gedaald naar 5 700. Hoewel misdrijven gepleegd door minderjarigen door politie en justitie steeds vaker buiten het strafrecht worden afgehandeld, bijvoorbeeld door naar Halt te verwijzen voor een alternatieve straf, lijken de zaken die bij justitie overblijven wel ernstiger en complexer te worden. Zo is het aantal door justitie veroordeelde minderjarige daders van doodslag sinds 2016 met meer dan de helft gestegen naar 45 in 2019. Ook nam tegelijkertijd het aantal veroordeelde minderjarige daders van vermogensdelicten met geweld met 13 procent toe naar 604 in 2019. Daarnaast was het aandeel minderjarigen en jongvolwassenen dat door de politie als verdachte van een wapenincident werd geregistreerd in 2020 respectievelijk 2 en 11 procent hoger dan het jaar ervoor. Ook het aantal daders van zware mishandeling bleef gelijk. (Bron: CBS)

• Drillrap: “de soundtrack van het straatleven”

In de week dat de rechtszaak werd voortgezet waarbij twee verdachten terechtstaan voor de gewelddadige confrontatie tussen een Amsterdamse en een Rotterdamse jeugdgroep op de pier van Scheveningen (zie hieronder, ECLI:NL:RBDHA:2021:11983 en ECLI:NL:RBDHA:2021:11984) publiceerde de Erasmus School of Law online een bericht waarin Jeroen van den Broek, criminoloog en onderzoeker, zich onder andere uitlaat over in hoeverre de drillrap een rol speelt bij dit incident en vergelijkbare incidenten. Van den Broek heeft samen met Robby Roks, universitair docent Criminologie aan Erasmus School of Law, uitgebreid onderzoek gedaan naar het verband tussen drillrap en geweld. Zij zijn op dit moment samen met Frank Weerman, hoogleraar Jeugdcriminaliteit aan Erasmus School of Law, en Jip Willink, docent Criminologie aan Erasmus School of Law, bezig met een vervolgonderzoek naar de messenproblematiek onder jongeren. Dit onderzoek loopt naar verwachting tot medio 2022. Van den Broek stelt dat drillrap een uitingsvorm is van jongeren die zijn ingebed in een bredere straatcultuur. Via de drillrap dagen ze andere jeugdgroepen uit, wat een katalyserend effect kan hebben en kan leiden tot gewelddadige confrontaties. Van den Broek benadrukt echter dat drillrap niet ‘bestempeld moet worden als de oorzaak van al het kwaad.’ De rap is ingebed in een bredere straatcultuur waarin uitdagen en profileren aan de orde van de dag zijn. Drillrap kan worden gezien als ‘de soundtrack van het straatleven’. De rol van drillrap moet echter ook niet volledig uitgesloten worden, aldus Van den Broek. Het helpt jongeren om zich online te profileren als ‘grote jongens’ die niet terugdeinzen voor geweld en het leven op straat goed kennen. Het gevaar is dat ze zichzelf, net zoals vele anderen op sociale media, zo authentiek mogelijk proberen te presenteren. Andere jongeren die geconfronteerd worden met deze drillrapvideo’s, maar ook andere gewelddadige online uitingen, kunnen dit vervolgens als een realiteit gaan beschouwen. Om dit laatste te voorkomen stelt Van den Broek dat er een belangrijke rol is weggelegd voor preventie. Aan de ene kant door jongeren bewust te maken van de gevolgen die het claimen van een dergelijk online imago kan hebben, en aan de andere kant door jongeren te leren dat niet alles wat ze online zien echt is. Ook is het belangrijk drillrap te durven zien als een stap weg van de straat in plaats van het opzoeken van geweld. Veel jongeren zien in drill een manier om aan het straatleven te ontsnappen. ‘Daarbij is het belangrijk strafbaar gedrag te onderscheiden van stoerdoenerij’ aldus Van den Broek. Een groot deel van wat we zien binnen drillrap valt in deze laatste categorie. ‘Als we drillrap als geheel gaan criminaliseren, slaan we de plank mis. Focus je dus niet te veel op drill, maar bezie het in het bredere plaatje.’ (Bron: Erasmus School of Law)

Uitspraken in geweldszaken gerelateerd aan de drillrapscene
(Uitspraken gepubliceerd van 4 november 2021 tot en met 21 december 2021)

Gevangenisstraffen en vrijspraak voor dodelijke steekpartij na clipshoot drillrapnummer

De Rechtbank Den Haag veroordeelt twee verdachten van 20 en 21 jaar tot een gevangenisstraf van tien jaar voor hun betrokkenheid bij een dodelijke steekpartij. Drie andere verdachten zijn door de rechtbank vrijgesproken. Het geweldsincident vond plaats na een clipshoot voor een drillrapnummer, waarvoor een groep jongeren voor de opnames van de shoot meerdere messen en een machete hadden meegenomen. De rechtbank: “In de drillrapscene wordt over het gebruik van messen en de dood gerapt. Ook dragen steeds meer jongens - zowel binnen als buiten deze scene - messen. Deze ontwikkeling vormt een groot maatschappelijk probleem en zorgt voor veel angst en onrust. Ook hier is helaas gebleken dat met een verbazingwekkend gemak een mes is gebruikt om een onenigheid te beslechten.”

Rechtbank Den Haag 4 juni 2021, ECLI:NL:RBDHA:2021:5612, ECLI:NL:RBDHA:2021:5613, ECLI:NL:RBDHA:2021:5618, ECLI:NL:RBDHA:2021:5626 en ECLI:NL:RBDHA:2021:5667 (datum publicatie: 4 november 2021)

Rechtbank maakt zich ernstige zorgen over wereld drillrap-scene

Een vijftienjarige verdachte wordt veroordeeld wegens drugsbezit en poging tot doodslag en openlijke geweldpleging. De aanleiding voor de geweldsfeiten moet worden gezocht in een vete in de drillrap-scene. De rechtbank merkt op zich ernstige zorgen te maken over deze wereld, waarin geweld over en weer wordt uitgelokt en messenbezit onder jongeren gemeengoed lijkt te zijn geworden. Het voorhanden hebben van messen leidt tot het risico op gebruik daarvan en dit leidt tot steeds meer steekincidenten, met vaak zeer ernstige afloop. De verdachte krijgt 250 dagen jeugddetentie en een onvoorwaardelijke PIJ-maatregel opgelegd.

Rechtbank Amsterdam 1 november 2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:6238 (datum publicatie: 22 november 2021)

‘Toenemend bezit messen en machetes onder jongeren groot maatschappelijk probleem’

Twee verdachten, beide geboren in 2000, zijn veroordeeld tot elf jaar gevangenisstraf voor het medeplegen van doodslag bij de Scheveningse pier in augustus 2020; gepleegd na een langdurig conflict in de drillrap-scene. Beide verdachten hebben gestoken en van noodweer is naar het oordeel van de rechtbank geen sprake. Strafverzwarend weegt de rechtbank mee dat de plaats delict een toeristische trekpleister is en dat de verdachten de confrontatie bewust zijn aangegaan. De rechtbank: “Veelvuldig verschijnen er berichten in de media over het toenemende bezit onder jongeren van machetes en messen, die ook steeds vaker worden gebruikt. Deze ontwikkeling vormt een groot maatschappelijk probleem en zorgt voor veel angst en onrust in de samenleving als geheel. Ook in deze zaak is gebleken dat met een verbazingwekkend gemak messen zijn gebruikt om een onenigheid te beslechten, waardoor het slachtoffer het leven heeft moeten laten. Dit alles is zeer zorgwekkend en moet een halt worden toegeroepen.”

Rechtbank Den Haag 4 november 2021, ECLI:NL:RBDHA:2021:11983 en ECLI:NL:RBDHA:2021:11984 (datum publicatie: 4 november 2021)

‘Oproepen en verheerlijken geweld zoals in drillrap onacceptabel en zorgwekkend’

Het oproepen tot en verheerlijken van geweld door het bedreigen van rivaliserende groepen en het tonen van wapens alsof dat normaal is, zoals dat in drillrap wordt gedaan, is naar het oordeel van de rechtbank onacceptabel en zorgwekkend. De mogelijke consequentie dat degenen die deze video’s bekijken het normaal gaan vinden dat dit soort (nep)wapens worden getoond en/of gebruikt, is verontrustend. Daarnaast vinden in het binnen- en buitenland steeds meer geweldsincidenten plaats, waarbij van een aantal schiet- en steekpartijen bekend is dat deze het gevolg zijn van videoclips waarin drillrap-groepen elkaar bedreigen en uitdagen. Het is een kenmerk van drillrap dat wat er in deze video’s wordt aangekondigd ook wordt uitgevoerd. Het is de rechtbank bekend dat er drillrap-gemeenschap zelfs punten worden toegekend aan drillrappers die hun gewelddadige uitspraken uit de videoclips ten uitvoer brengen. Daarom vindt de rechtbank het belangrijk dat tegen het verspreiden van opruiende video’s streng wordt opgetreden. De verdachten worden veroordeeld tot honderd uur taakstraf.

Rechtbank Amsterdam 11 november 2021, ECLI:NL:RBAMS:2021:6433 (datum publicatie: 11 november 2021)